Kỳ cuối: Chuyển đổi số - Nền tảng kiến tạo mô hình chính quyền mới

Phường Cửa Nam - một điểm sáng điển hình trong việc ứng dụng chuyển đổi số trong những tuần đầu triển khai thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp.

Tiên phong ứng dụng Robot AI tại bộ phận “một cửa”
Ngay khi Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết 57 vào cuối năm 2024, Thành ủy, HĐND và UBND TP Hà Nội cũng như các cấp chính quyền Thành phố xác định đây là “chiếc chìa khóa vàng”. Nghị quyết này không đơn thuần chỉ là nghị quyết về chuyển đổi số, khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo mà quan trọng hơn là thiết kế lại mô hình quản trị đô thị.

Chính vì vậy, trong quá trình triển khai, Thành ủy và UBND TP đã ban hành các chương trình hành động thông suốt từ cấp Thành phố đến cấp quận/huyện thời điểm trước và cấp xã/phường sau này. Kinh nghiệm của Hà Nội được gói gọn trong 3 yếu tố: Đồng bộ; dữ liệu và chủ động.

Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội Trương Việt Dũng cho biết, Thành phố đã tận dụng tối đa hệ thống hạ tầng công nghệ thông tin và nguồn nhân lực số để phối hợp chặt chẽ giữa các sở/ngành và phường/xã. Qua đó, Hà Nội duy trì hoạt động hành chính thông suốt, giảm thời gian giải quyết thủ tục hành chính, nâng cao tính minh bạch và khả năng kiểm soát tình hình.

"Chúng tôi xác định công nghệ chỉ là công cụ. Con người là trung tâm; đồng bộ trong chỉ đạo; dữ liệu trong vận hành; và chủ động trong triển khai… chính là bài học lớn nhất mà TP Hà Nội đã vận hành đồng bộ và xuyên suốt trong 3 tuần vừa qua" - Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội Trương Việt Dũng chia sẻ.

Phường Cửa Nam là một trong những địa phương tiên phong trong việc ứng dụng Robot AI tại bộ phận "một cửa", chính vì vậy mà ngay sau khi vận hành theo mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, UBND phường Cửa Nam đã ứng dụng mạnh mẽ công nghệ số và trí tuệ nhân tạo (AI) vào công tác phục vụ nhân dân. Cụ thể, Robot AI Cửa Nam được tích hợp nhiều tính năng hỗ trợ người dân thực hiện thủ tục hành chính dễ dàng hơn. Robot có 5 cửa tiếp nhận hồ sơ, giúp người dân lấy số thứ tự, hướng dẫn tại chỗ ngồi, thậm chí chủ động tiếp cận và tư vấn về các dịch vụ công, đặc biệt hữu ích với người cao tuổi. Robot có thể phát nhạc nhẹ, mời kẹo, nước uống, hoặc đưa tận tay tờ rơi giới thiệu các địa điểm và thủ tục hành chính công đang triển khai. Đây là một trong những sáng kiến nhằm xây dựng phường Cửa Nam trở thành địa phương đi đầu về công nghệ, hướng tới mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội gắn với ứng dụng robot AI. Giải pháp này được kỳ vọng sẽ nâng cao hiệu quả vận hành, tối ưu hóa nguồn nhân lực và rút ngắn đáng kể thời gian giải quyết thủ tục hành chính cho người dân.

Phó Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch UBND phường Cửa Nam Nguyễn Quốc Hoàn cho biết: Để đổi mới, nâng cao hiệu quả hoạt động, phục vụ người dân ngày một tốt hơn. Vừa qua, triển khai Chỉ thị số 11/CT-UBND ngày 24/7/2025 của UBND Thành phố, phường Cửa Nam đã phát động triển khai "Chiến dịch 45 ngày đêm ra quân hỗ trợ hoạt động chuyển đổi số tại các xã, phường trong giai đoạn đầu vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp”.

Theo đó, phường đã thành lập Tổ ứng cứu công nghệ phường và 28 tổ chuyển đổi số cộng đồng của các tổ dân phố. Lực lượng Công an phường và các đoàn viên, thanh niên trực tiếp hướng dẫn người dân tham gia về một số giải pháp người dân tiếp cận dịch vụ công, nâng cao nhận thức chuyển đổi số cộng đồng.

Với phương châm "Đi từng ngõ, gõ từng nhà", các tổ chuyển đổi số sẽ là những chiến sĩ tiên phong, là cánh tay nối dài của chính quyền để trực tiếp hướng dẫn người dân cài đặt, sử dụng thành thạo các dịch vụ công trực tuyến trên Cổng dịch vụ công quốc gia. Tại 6 điểm “Bình dân học vụ số lưu động” sẽ ưu tiên hỗ trợ người cao tuổi, người khuyết tật và các nhóm yếu thế để không để ai bị bỏ lại phía sau trong cuộc cách mạng số.
Cần phân quyền rõ, đầu tư hạ tầng số để gần dân, sát dân, vì dân
PGS.TS Bùi Thị An - Chủ tịch Hội Nữ trí thức TP Hà Nội khẳng định, chủ trương sắp xếp lại tổ chức bộ máy hành chính theo mô hình chính quyền 2 cấp là hoàn toàn đúng đắn. Tuy nhiên, một trong những điểm cần lưu ý là tình trạng lúng túng của một bộ phận cán bộ cấp xã, cấp phường. Nhiều người chưa nắm rõ nhiệm vụ, còn bị động trong triển khai công việc, thậm chí có lúc thiếu thống nhất giữa các khâu. Đây là điều khó tránh khỏi khi chuyển đổi bộ máy, khi mà cán bộ, công chức phải làm quen với vị trí mới, trong bối cảnh có sự giao thoa, bàn giao giữa chính quyền theo mô hình cũ và chính quyền 2 cấp theo mô hình mới.

PGS.TS Bùi Thị An đề xuất 3 nhóm giải pháp cụ thể để chính quyền hai cấp thực sự hoạt động hiệu quả, đúng như tinh thần mà Tổng Bí thư Tô Lâm đã nhấn mạnh - đó là gần dân, sát dân và vì dân. Thứ nhất, cần rà soát, bố trí lại đội ngũ cán bộ một cách hợp lý. Người làm việc phải đúng năng lực, đúng vị trí và đặc biệt là phải có phẩm chất, tinh thần phục vụ nhân dân. Việc “dụng nhân như dụng mộc” - dùng người không đúng sẽ gây ra sự chệch choạc trong hoạt động của cả hệ thống. Thứ hai, phải phân quyền, phân cấp thật rõ ràng cho chính quyền cấp xã, phường. Cần làm rõ đâu là nhiệm vụ của cấp xã, phường; đâu là trách nhiệm của cấp thành phố, cấp tỉnh. Nếu nhiệm vụ nào trước đây đã được quy định rõ thì tiếp tục thực hiện, còn những điểm chưa rõ, chưa cụ thể thì phải nhanh chóng hoàn thiện quy định, bảo đảm không chồng chéo, không mơ hồ. Cần làm rõ trách nhiệm ở đâu là phối hợp, ở đâu là quyết định, quyền hạn nằm ở cấp nào. 

Thứ ba, phải đầu tư mạnh mẽ cho hạ tầng, nhất là hạ tầng số ở cấp xã, phường. Đây là yếu tố quyết định để nâng cao hiệu quả quản trị, đặc biệt trong bối cảnh xã, phường ngày nay có quy mô lớn hơn trước rất nhiều, dân số đông, nhiều vấn đề dân sinh phát sinh cần được giải quyết kịp thời. Đầu tư cho hạ tầng số không chỉ giúp quản lý tốt hơn, mà còn tạo ra sự minh bạch, liên thông trong hoạt động của chính quyền cơ sở. Có như vậy, người dân mới thực sự được phục vụ nhanh chóng, thuận tiện, đúng với tinh thần vì dân.

Vừa đảm bảo thông suốt cho người dân, vừa tối ưu hiệu suất cán bộ
Theo bà Phạm Thị Ngọc Thủy, Giám đốc Ban Nghiên cứu Phát triển Kinh tế tư nhân (Ban IV, thuộc Hội đồng tư vấn cải cách Thủ tục hành chính của Thủ tướng Chính phủ), trong 1 tháng đầu tiên vận hành chính quyền địa phương 2 cấp, trên hết có rất nhiều yếu tố tích cực đã được ghi nhận. Dẫu vậy, sắp xếp đơn vị hành chính trong thời gian khẩn trương, khối lượng công việc không chỉ tăng lên gấp nhiều lần mà còn đặt ra nhiều yêu cầu đòi hỏi mới, tính chất, cách thức xử lý mới nên đã phát sinh những khó khăn, vướng mắc, bất cập. Có rất nhiều việc mà chúng ta cần phải tập trung giải quyết trong giai đoạn trước mắt này. 

Thứ nhất là những văn bản pháp lý, những hướng dẫn chi tiết, những nhóm thông tin đang còn chưa rõ thì các bộ và các tỉnh phải ngồi lại để rà soát theo từng ngành, từng lĩnh vực làm cho rõ. Chúng ta đều phải có kịch bản để ứng xử với người dân, với doanh nghiệp. Điều nữa là tăng cường tập huấn, bồi dưỡng cho cán bộ, những chương trình đào tạo cầm tay chỉ việc và tập trung ngay vào những cái gì mà cán bộ công chức đang gặp khó. Cải thiện về hạ tầng công nghệ thông tin trong Chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ cũng nói rất rõ. Ngoài ra, phải công khai, minh bạch thông tin cho người dân, trong cuộc cải cách lớn mà người dân hiểu những khó khăn thì họ sẽ ủng hộ, phối hợp hiệu quả với chính quyền một khó khăn nữa.

 Về năng lực cán bộ, chúng ta có chính sách về tinh giản, biên chế và sắp xếp lại bộ máy, đã thực hiện quyết liệt và đồng bộ trong thời gian qua. Nhưng cũng phải đi đôi với tối ưu hóa nguồn lực con người nữa, bởi vì nếu cán bộ không đủ năng lực, không đủ chuyên môn thì sẽ kéo theo chậm trễ, giảm sút trong hiệu quả giải quyết các công việc. 

Bà Phạm Thị Ngọc Thủy cho rằng, việc cần làm ngay là phải khảo sát một cách chi tiết để đánh giá được năng lực của cán bộ công chức trên diện rộng. Trước hết giải quyết công việc cho người dân, doanh nghiệp. Thứ hai chúng ta phải có những chương trình bồi dưỡng nhanh, bồi dưỡng chuyên sâu nhưng phải định kỳ và liên tục; cho phép những cơ chế luân chuyển và sắp xếp vị trí phù hợp.