Người cao tuổi không đứng ngoài cuộc cách mạng số và xanh
(PNTĐ) - Với trí tuệ, kinh nghiệm và sự nhiệt huyết, người cao tuổi đang ngày càng khẳng định vai trò là một trong những lực lượng nòng cốt, chủ động tham gia và đóng góp cho sự phát triển của đất nước. Hội thảo "Đánh giá nhu cầu, thực trạng người cao tuổi tham gia đẩy mạnh chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, khởi nghiệp và tạo việc làm" do Hội Người cao tuổi (NCT) Việt Nam phối hợp cùng Hội NCT TP Hà Nội tổ chức vào sáng 15/8, đã mở ra một tầm nhìn mới, xóa bỏ định kiến rằng công nghệ và phát triển bền vững chỉ dành cho giới trẻ.
Từ đối tượng thụ hưởng đến chủ thể kiến tạo
Phát biểu khai mạc hội thảo, ông Phan Văn Hùng - Phó Chủ tịch Hội NCT Việt Nam, đã phác họa một bức tranh toàn cảnh về bối cảnh toàn cầu. Ông cho biết: "Thế giới đang chứng kiến những bước tiến vượt bậc của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, với hai trụ cột chính là chuyển đổi số và chuyển đổi xanh". Chuyển đổi số đang thay đổi sâu sắc mọi mặt của đời sống, từ kinh tế, văn hóa đến giáo dục, y tế, trong khi chuyển đổi xanh là xu thế tất yếu để bảo vệ môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu.
Ông Hùng thẳng thắn chỉ ra một nhận định cũ đang dần thay đổi: "Chúng ta thường nghĩ, chuyển đổi số, chuyển đổi xanh hay khởi nghiệp là những khái niệm dành cho thế hệ trẻ, cho những người năng động, đổi mới". Tuy nhiên, ông khẳng định một cách mạnh mẽ: "Với trí tuệ, kinh nghiệm sống và sự nhiệt huyết vốn có, người cao tuổi hoàn toàn có thể đóng góp một phần không nhỏ, thậm chí là vô cùng quan trọng vào những tiến trình này".
Điểm cốt lõi trong phát biểu của ông là việc định vị lại vai trò của NCT: "Người cao tuổi không chỉ là những người thụ hưởng thành quả của sự phát triển mà còn là những chủ thể tích cực, có thể tạo ra những giá trị mới cho xã hội".
Ông cho biết thêm, Hội NCT Việt Nam luôn nhận thức rõ tiềm năng của hội viên. Do đó, việc tổ chức hội thảo lần này là một bước đi chiến lược, nhằm "đánh giá một cách toàn diện về nhu cầu và thực trạng của NCT trong việc tiếp cận, tham gia vào các lĩnh vực này". Những thông tin thu thập được sẽ là cơ sở quý báu để Trung ương Hội xây dựng các định hướng, chính sách phù hợp, sát thực tiễn hơn nữa trong thời gian tới.
Tiếp nối tinh thần đó, ông Nguyễn Thế Toàn - Chủ tịch Hội NCT TP Hà Nội, đã đưa ra một cái nhìn chi tiết hơn về chính sách. Ông bày tỏ niềm vui khi Hà Nội được phối hợp tổ chức hội thảo, đồng thời nhấn mạnh ý nghĩa của Đề án "Người cao tuổi tham gia đẩy mạnh chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, khởi nghiệp và tạo việc làm" (Quyết định số 379/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ).
"Đề án 379 không chỉ là một chính sách an sinh xã hội mà còn là một chiến lược phát triển kinh tế - xã hội bền vững" - ông Toàn khẳng định. Mục tiêu tổng quát của Đề án là nâng cao nhận thức, phát huy tiềm năng, vị thế, uy tín và kinh nghiệm của NCT. Điều này đã "định hình lại vị thế của Người cao tuổi từ đối tượng thụ hưởng thành một trong những lực lượng nòng cốt, chủ động tham gia đóng góp cho sự phát triển của đất nước".
Với số lượng NCT đông đảo và trình độ cao (chiếm 16,08% dân số Thành phố), việc triển khai Đề án tại Hà Nội mang ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Ông Toàn nhấn mạnh: "Đây vừa là nhiệm vụ vừa là cơ hội để phát huy mạnh mẽ vai trò của người cao tuổi Thủ đô, góp phần vào sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội trong kỷ nguyên phát triển mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc".
Tây Hồ - điểm sáng thực hiện phong trào "bình dân học vụ số"
Ông Nguyễn Việt Cường - Phó Chủ tịch UBND phường Tây Hồ, khẳng định việc triển khai Đề án 379 đã được UBND Thành phố Hà Nội quan tâm chỉ đạo từ rất sớm. Quận Tây Hồ trước đây luôn tạo điều kiện để NCT trên địa bàn phát huy tiềm năng và kinh nghiệm. Ông nhấn mạnh truyền thống “Tuổi cao - gương sáng” của Hội NCT Tây Hồ, không chỉ tích cực tham gia các phong trào thi đua mà còn tiên phong trong nhiều lĩnh vực mới. Điển hình, Hội đã tổ chức các buổi tập huấn về chuyển đổi số, chuyển đổi xanh và khởi nghiệp, chỉ đạo 100% Hội cơ sở và Chi hội ứng dụng Zalo, Facebook để kết nối hội viên.
Đặc biệt, ông Cường cho biết Hội NCT phường Tây Hồ đang tiến hành kiện toàn tổ chức sau sáp nhập hành chính, coi đây là thời cơ để đổi mới, quan tâm hơn nữa đến đời sống hội viên và đóng góp vào các nhiệm vụ trọng tâm của địa phương, đặc biệt là tham gia đẩy mạnh chuyển đổi số, chuyển đổi xanh và khởi nghiệp.
Bà Trần Thị Thu Hường - Ủy viên BCH Hội NCT thành phố Hà Nội, nguyên Chủ tịch Hội NCT quận Tây Hồ (cũ), chia sẻ cụ thể về những kết quả thiết thực. Bà nhấn mạnh Tây Hồ là đơn vị đầu tiên tổ chức các lớp tập huấn “Bình dân học vụ số” cho NCT.
Với tài liệu hướng dẫn chi tiết, dễ nhớ, dễ hiểu, các lớp học đã trang bị cho hội viên những kỹ năng quan trọng như: Sử dụng ứng dụng VNeID và iHanoi, giúp NCT giảm thủ tục giấy tờ, tiết kiệm thời gian khi thực hiện dịch vụ công trực tuyến, khám chữa bệnh và phản ánh các vấn đề đô thị một cách nhanh chóng.
Phòng chống lừa đảo trên mạng: Cập nhật các thủ đoạn lừa đảo phổ biến và hướng dẫn cách nhận biết, phòng tránh hiệu quả. Ứng dụng công nghệ trong kinh doanh: Nhiều NCT tại Tây Hồ đã biết cách sử dụng mạng xã hội và thậm chí cả trí tuệ nhân tạo (AI) để quảng bá, bán sản phẩm truyền thống như trà sen, đào, quất cảnh.
Bên cạnh chuyển đổi số, Hội NCT Tây Hồ cũng chú trọng đến chuyển đổi xanh qua các phong trào như "60 phút vì Tây Hồ xanh", "phân loại rác tại nguồn", và "tái sử dụng đồ cũ". Các mô hình này không chỉ góp phần gìn giữ cảnh quan mà còn lan tỏa tinh thần sống tích cực, có trách nhiệm. Bà Hường khẳng định, sự kết hợp giữa chuyển đổi số và chuyển đổi xanh trong các làng nghề truyền thống đã giúp bảo tồn tinh hoa văn hóa, đồng thời mở ra cơ hội phát triển du lịch trải nghiệm và sản phẩm OCOP, khẳng định người cao tuổi chính là những "công dân số tuổi cao" đầy sáng tạo.
Bà Nguyễn Thị Hòa - nguyên Chủ tịch Hội NCT phường Nhật Tân, tiếp tục làm rõ ý nghĩa của việc này. Bà cho biết, nhiều NCT ban đầu còn e dè, ngại học hỏi khi nghe đến khái niệm chuyển đổi số. Tuy nhiên, trên thực tế, họ đã và đang tham gia vào cuộc cách mạng này hàng ngày thông qua các hoạt động đơn giản như: Thanh toán không tiền mặt khi đi chợ, lĩnh trợ cấp. Sử dụng bệnh án điện tử khi đi khám bệnh. Trò chuyện, kết nối với con cháu qua các ứng dụng trên điện thoại thông minh.
Bà Hòa nhấn mạnh: "Chuyển đổi số là cuộc cách mạng của toàn dân, mang lại nhiều lợi ích thiết thực, tiết kiệm chi phí, tiết kiệm nhân lực… đây không chỉ là nhiệm vụ của Nhà nước mà còn là 'nhiệm vụ' của mỗi cá nhân". Bà cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc người trẻ giúp đỡ, hướng dẫn người cao tuổi sử dụng công nghệ và đặc biệt là kỹ năng đảm bảo an toàn thông tin để tránh các rủi ro.
Về chuyển đổi xanh, bà Hòa cũng nêu bật các hoạt động tích cực của NCT Nhật Tân như: Vận động không sử dụng phân bón hóa học trong trồng đào, sử dụng phân ủ khô và chế phẩm sinh học, góp phần bảo vệ môi trường và sức khỏe. Sự tham gia này không chỉ gìn giữ thương hiệu làng nghề mà còn mở ra cơ hội phát triển bền vững.
"Cầm tay chỉ việc" và chính sách đặc thù cho NCT
Để Đề án 379 thực sự đi vào chiều sâu và mang lại hiệu quả bền vững, các đại biểu tại hội thảo đã đưa ra nhiều kiến nghị và đề xuất mang tính đột phá, tập trung giải quyết những thách thức thực tế.
Nhìn nhận một cách thẳng thắn, ông Nguyễn Thế Toàn cho rằng, dù Thủ đô có hạ tầng công nghệ vượt trội và nguồn nhân lực NCT chất lượng cao, nhưng vẫn tồn tại khoảng cách số do tâm lý e ngại và thiếu các chương trình đào tạo chuyên biệt. Để khắc phục, ông đề xuất một loạt giải pháp mạnh mẽ, đáng chú ý nhất là việc xây dựng các "cẩm nang số" dễ hiểu.
Các chương trình này cần phải miễn phí hoặc chi phí thấp, với nội dung đơn giản, tập trung vào những kỹ năng thiết yếu như sử dụng dịch vụ công trực tuyến, thanh toán không dùng tiền mặt và đặc biệt là kỹ năng phòng chống lừa đảo trên không gian mạng - một vấn đề nhức nhối hiện nay. Đồng thời, cần phát triển hạ tầng hỗ trợ bằng cách thiết lập các Trung tâm hỗ trợ kỹ thuật số cộng đồng và hỗ trợ trang bị thiết bị số cho NCT. Ông Toàn cũng kiến nghị chính sách tín dụng vi mô với lãi suất ưu đãi, thủ tục đơn giản dành cho NCT có ý tưởng khởi nghiệp.
Từ thực tiễn của địa phương, bà Trần Thị Thu Hường đưa ra 3 kiến nghị, trong đó nhấn mạnh việc cần thiết phải xây dựng bộ tài liệu tập huấn chuyên biệt theo hướng "cầm tay chỉ việc" và tổ chức các mô hình thí điểm tại những địa phương có tiềm năng để nhân rộng.
Bà cũng đề nghị chính quyền địa phương quan tâm đầu tư, bố trí không gian sáng tạo cộng đồng cho NCT, đồng thời kết nối NCT có kinh nghiệm với các doanh nghiệp trẻ. Đặc biệt, bà Hường đề xuất tiếp tục nhân rộng mô hình "Câu lạc bộ liên thế hệ tự giúp nhau". Bà khẳng định: "Sự cộng hưởng giữa kinh nghiệm và sức trẻ chính là yếu tố then chốt để kiến tạo giá trị bền vững".
Trong phần kết luận hội thảo, ông Phan Văn Hùng, Phó Chủ tịch Hội NCT Việt Nam, đã khẳng định tầm quan trọng của các ý kiến đóng góp, coi đây là nguồn tài liệu quý giá để Hội nghiên cứu và xây dựng chính sách. Ông tổng kết hội thảo đã phân tích và đánh giá một cách khách quan, đa chiều về nhiều khía cạnh cốt lõi, từ đó làm nổi bật sự chuyển mình của NCT trong xã hội hiện đại.
Trước hết, hội thảo đã làm rõ nhu cầu của người cao tuổi đối với công nghệ số và lối sống xanh. Những chia sẻ tại sự kiện cho thấy NCT không chỉ quan tâm mà còn thực sự mong muốn sử dụng công nghệ để nâng cao chất lượng cuộc sống, chăm sóc sức khỏe và kết nối với cộng đồng.
Thứ hai, các tham luận đã phản ánh thực trạng tham gia của NCT vào quá trình chuyển đổi số và chuyển đổi xanh. Hội thảo chỉ ra những thuận lợi khi NCT tiếp cận công nghệ, nhưng cũng thẳng thắn nhìn nhận những khó khăn, thách thức họ phải đối mặt.
Cuối cùng, hội thảo đã khẳng định tiềm năng và vai trò to lớn của NCT. Với kinh nghiệm và kiến thức tích lũy, NCT hoàn toàn có thể đóng góp vào việc phát triển các mô hình kinh doanh mới, đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ số và kinh tế xanh.
Ông Hùng nhấn mạnh, từ những phân tích sâu sắc này, Hội sẽ có cái nhìn toàn diện hơn về những cơ hội và thách thức. Mục tiêu cuối cùng là đề xuất được những giải pháp thiết thực, hiệu quả để phát huy tối đa vai trò của người cao tuổi trong sự phát triển chung của đất nước.
Mỗi đóng góp tại hội thảo sẽ giúp nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của NCT, đồng thời phát huy vai trò to lớn của họ. Điều này khẳng định mục tiêu cuối cùng là để NCT không chỉ sống vui, sống khỏe mà còn tiếp tục cống hiến, tạo ra những giá trị mới cho xã hội.
