Báo chí đối ngoại: Đưa Việt Nam ra thế giới và đưa thế giới về Việt Nam
(PNTĐ) - Công tác thông tin đối ngoại, bao gồm báo chí đối ngoại đã được khẳng định là nhiệm vụ quan trọng của Đảng và Nhà nước trong việc xây dựng và phát triển đất nước. Điều này đã được nhấn mạnh trong các Văn kiện Đại hội Đảng lần thứ XIII cũng như các nghị quyết của Chính phủ. Báo chí đối ngoại đã và đang đóng góp không nhỏ vào việc nâng cao hình ảnh Việt Nam trên trường quốc tế, tạo dựng mối quan hệ thân thiện và hợp tác với các quốc gia.
Cánh tay đắc lực trong công tác thông tin và ngoại giao Việt Nam
Sau 80 năm thành lập nước và gần 40 năm đổi mới, dưới sự lãnh đạo của Đảng, đất nước ta đã đạt được những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử và chưa bao giờ có được cơ đồ, tiềm lực, vị thế, uy tín quốc tế như ngày hôm nay. Trong tiến trình lịch sử đó, nền đối ngoại - ngoại giao Việt Nam đã hòa mình vào dòng chảy của đất nước, đấu tranh cho độc lập, tự do của dân tộc, phục vụ công cuộc tái thiết, đổi mới và phát triển đất nước. Nền đối ngoại - ngoại giao vinh dự có sự song hành của nền báo chí cách mạng Việt Nam. Nhờ ngòi bút của báo chí cách mạng, từng giai đoạn, cột mốc, dấu ấn của công tác đối ngoại - ngoại giao của Đảng và Nhà nước đều được ghi chép đầy đủ, lan tỏa rộng rãi tới nhân dân trong nước và thế giới.
Theo Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Bùi Thanh Sơn, báo chí đối ngoại “có vai trò kể những "câu chuyện Việt Nam đẹp và đáng tự hào”, làm cho dư luận nước ngoài hiểu, đồng tình, ủng hộ Việt Nam”.
Nói về việc báo chí góp phần lan tỏa những dấu ấn đối ngoại của Đảng, Nhà nước, bà Phạm Thu Hằng, Vụ trưởng Vụ Thông tin báo chí, Người phát ngôn Bộ Ngoại giao khẳng định: Kể từ khi ra đời vào 100 năm trước cho đến ngày nay, báo chí cách mạng Việt Nam vẫn luôn trung thành với sứ mệnh "là hệ thống ngôn luận" của Đảng và Nhà nước, là "diễn đàn thông tin" của nhân dân Việt Nam và là "vũ khí sắc bén" đấu tranh hiệu quả với các luận điệu, âm mưu xuyên tạc, sai trái của các thế lực thù địch trong và ngoài nước. Hòa cùng dòng chảy đấu tranh, giải phóng dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, nền báo chí cách mạng Việt Nam đã có những bước trưởng thành, lớn mạnh trong suốt quá trình hình thành và phát triển 100 năm qua.
Theo Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Phạm Thu Hằng, từ những số báo đầu tiên của Báo Thanh niên (cơ quan ngôn luận của Việt Nam cách mạng thanh niên do lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc thành lập) cho đến ngày nay, báo chí Việt Nam với hàng trăm cơ quan báo chí, nhiều loại hình phong phú như báo in, truyền hình, báo điện tử... đã chung tay góp sức vào sứ mệnh chung của dân tộc, "đưa Việt Nam ra thế giới và mang thế giới về Việt Nam”, đấu tranh hiệu quả với những âm mưu thù địch phá hoại hình ảnh đất nước, con người Việt Nam, chia rẽ Việt Nam với cộng đồng quốc tế. Cùng với đó, báo chí đã trở thành một phần không thể thiếu của nền đối ngoại - ngoại giao Việt Nam, luôn xuất phát từ lợi ích quốc gia - dân tộc để định vị đất nước vào vị trí có lợi nhất trong dòng chảy của thời đại, ứng phó linh hoạt với thực tiễn những biến động của khu vực và thế giới.
Theo ThS Nguyễn Trường Sơn (Tổng Biên tập Báo Thế giới và Việt Nam), thuật ngữ "báo chí đối ngoại" chính thức xuất hiện trong Quyết định số 368/QĐ-TTg, ngày 28/2/2013 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt chương trình hành động của Chính phủ về thông tin đối ngoại giai đoạn 2013 - 2020. Song, thực tế cho thấy, báo chí thực hiện nhiệm vụ thông tin đối ngoại từ rất sớm, với sự ra đời của những tờ báo tiếng nước ngoài như Báo Ảnh Việt Nam (1954), Le Courrier du Vietnam (1964). Từ cuối thế kỷ XX, đời sống báo chí bắt đầu sôi động, với sự ra đời của các tờ báo phục vụ đối ngoại như Tạp chí Quan hệ quốc tế (tiền thân của Báo Thế giới và Việt Nam) xuất bản số đầu tiên ngày 29/11/1989, Báo Việt Nam News - tờ báo tiếng Anh hằng ngày duy nhất của Việt Nam ra mắt độc giả ngày 17/6/1991, Báo Việt Nam - Đầu tư nước ngoài (tiền thân của Báo Đầu tư, nay là Báo Tài chính - Đầu tư) và bản tiếng Anh là Vietnam Investment Review chính thức phát hành vào ngày 27/9/1991.
Thập niên 2000 cũng là thời điểm đánh dấu sự ra đời của VietnamPlus, báo điện tử đối ngoại quốc gia của Thông tấn xã Việt Nam, một trong những tờ báo điện tử chính thống có lượng công chúng từ nhiều quốc gia truy cập nhất và là báo điện tử đa ngữ lớn nhất ở Việt Nam. Kể từ khi Thủ tướng Chính phủ ký Quyết định số 79/2010/QĐ-TTg, ngày 30/11/2010 ban hành Quy chế quản lý Nhà nước về thông tin đối ngoại, hoạt động của cơ quan báo chí thực hiện nhiệm vụ thông tin đối ngoại phát triển mạnh mẽ.
Xét theo tiêu chí sản xuất bằng tiếng nước ngoài phục vụ đối tượng là công chúng người nước ngoài, hệ thống báo chí đối ngoại của Việt Nam đã có một bước tiến rõ rệt so với giai đoạn trước. Các kênh, báo, tạp chí tiêu biểu hiện nay như: Kênh phát thanh VOV5 của Đài Tiếng nói Việt Nam, thông tin với 12 ngoại ngữ (Anh, Pháp, Tây Ban Nha, Nga, Đức, Nhật Bản, Trung Quốc, Indonesia, Thái Lan, Lào, Khmer và Hàn Quốc); kênh VTV4 của Đài Truyền hình Việt Nam với các chương trình bằng tiếng Anh, Nga, Pháp, Nhật và Trung; các tờ báo thuộc Thông tấn xã Việt Nam như: Nhật báo tiếng Anh Việt Nam News, nhật báo tiếng Pháp Le Courrier du Vietnam, Báo Ánh Việt Nam, báo điện tử VietnamPlus, Tạp chí Vietnam Law and Legal Forum...
Hiện nay, Việt Nam có khoảng 250 báo và tạp chí xuất bản tiếng nước ngoài. Một số cơ quan xuất bản nhiều ngoại ngữ như Báo điện tử VietnamPlus (Anh, Pháp, Nga, Trung và Tây Ban Nha), Báo Ánh Việt Nam (bản in có tiếng Anh, Trung, Tây Ban Nha và Lào; bản điện tử có tiếng Trung, Nga, Anh, Pháp, Tây Ban Nha, Nhật, Lào, Triều Tiên, Khmer và Hàn Quốc), Báo Nhân Dân điện tử (Anh, Trung, Pháp, Nga và Tây Ban Nha), Báo Quân đội Nhân dân điện tử (Anh, Trung, Lào và Khmer), Tạp chí điện tử Thời đại (Anh, Trung, Nga, Lào và Khmer), Sài Gòn Giải phóng (Anh, Trung)... Nhiều cơ quan báo chí có một phiên bản tiếng nước ngoài, chủ yếu là tiếng Anh, trong đó có Báo Thế giới và Việt Nam, Báo Công Thương, Báo Tài chính - Đầu tư, Báo Nông nghiệp và Môi trường, Báo Tuổi Trẻ, Báo Thanh Niên... Có thể thấy, độ phủ sóng của báo chí đối ngoại Việt Nam ngày càng rộng, góp phần đắc lực trong việc lan tỏa những "câu chuyện Việt Nam" tới công chúng.
Trong suốt quá trình đổi mới và hội nhập, dưới sự lãnh đạo của Đảng, báo chí đối ngoại đã kể những "câu chuyện Việt Nam" phong phú, sinh động, từ quá khứ đấu tranh kiên cường đến hiện tại đổi mới mạnh mẽ và khát vọng vươn mình trong kỷ nguyên mới, nhằm thu hút sự quan tâm và tin tưởng từ cộng đồng quốc tế. Đó là một dân tộc không bao giờ khuất phục, yêu chuộng hòa bình với truyền thống bao dung, nhân nghĩa, hòa hiếu; một quốc gia có nền chính trị ổn định, nền tảng vững chắc để phát triển kinh tế, giữ vững an ninh.
Nâng cao hiệu quả thông tin đối ngoại trong bối cảnh mới
Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển mạnh mẽ của các phương tiện truyền thông, báo chí đối ngoại không chỉ là cầu nối thông tin giữa Việt Nam và cộng đồng quốc tế, mà còn góp phần bảo vệ nền tảng tư tưởng, khẳng định lập trường chính trị của đất nước.
Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Lê Thị Thu Hằng nhấn mạnh, trong tình hình thế giới hiện nay, báo chí đối ngoại cần phải chuyển mình mạnh mẽ để không chỉ lan tỏa hình ảnh Việt Nam mà còn để khẳng định vai trò tiên phong trong công tác thu hút nguồn lực phục vụ phát triển đất nước. Thứ trưởng khẳng định: “Báo chí đối ngoại góp phần truyền tải và giúp thế giới có thông tin đúng, đủ về tình hình chính trị, kinh tế, xã hội của Việt Nam, từ đó thu hút sự quan tâm và ủng hộ chủ trương, đường lối phát triển và bảo vệ đất nước".
Trong bối cảnh hiện đại, các phương tiện truyền thông kỹ thuật số ngày càng phát triển, khoảng cách giữa các quốc gia không còn là rào cản lớn đối với việc trao đổi thông tin. Thứ trưởng Lê Thị Thu Hằng nhấn mạnh: “Báo chí đối ngoại cần có những đột phá về chủ trương, nội dung, hình thức và nguồn lực để trở thành lực lượng đi đầu trong công tác thông tin đối ngoại, quyết tâm đưa Việt Nam tới gần thế giới và đưa thế giới tới gần Việt Nam”.
Dưới góc độ phát triển của đất nước, báo chí đối ngoại còn có nhiệm vụ quan trọng trong việc thúc đẩy các cơ hội đầu tư và du lịch quốc tế vào Việt Nam. Sau đại dịch Covid-19, nền kinh tế toàn cầu đang hồi phục, các quốc gia đều tích cực cạnh tranh để thu hút nguồn lực bên ngoài. Trong tình hình này, báo chí đối ngoại cần phát huy vai trò mạnh mẽ hơn trong việc quảng bá hình ảnh Việt Nam là một điểm đến hấp dẫn cho du khách và các nhà đầu tư quốc tế.
Cũng theo Thứ trưởng Lê Thị Thu Hằng, báo chí đối ngoại không chỉ đơn thuần là việc truyền tải thông tin mà còn cần tạo ra "sức hút" cho Việt Nam qua các bài viết mang tính chất phong phú, tích cực. Thông qua báo chí đối ngoại, Việt Nam có thể giới thiệu một đất nước thân thiện, mến khách, đậm đà bản sắc dân tộc và có môi trường đầu tư thuận lợi. Thông tin tích cực và đa dạng trên các nền tảng truyền thông quốc tế sẽ góp phần xây dựng hình ảnh Việt Nam như một quốc gia đang phát triển mạnh mẽ, có sức cạnh tranh cao trong khu vực và trên thế giới.
Góp phần tăng cường sức mạnh mềm của Việt Nam
Trong sự nghiệp đối ngoại, báo chí không chỉ là công cụ cung cấp thông tin mà còn là yếu tố quan trọng giúp tăng cường sức mạnh mềm của quốc gia. Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Bùi Thanh Sơn đã nhiều lần khẳng định vai trò của báo chí trong việc nâng cao hình ảnh và sức mạnh mềm của Việt Nam. Phó Thủ tướng đánh giá cao đóng góp của các cơ quan báo chí và phóng viên trong việc truyền tải câu chuyện Việt Nam ra thế giới.
“Các cơ quan báo chí và từng nhà báo, phóng viên đã tận tâm, tận tụy cùng chia sẻ, hỗ trợ Bộ Ngoại giao trong rất nhiều sự kiện đối ngoại trong và ngoài nước”- Phó Thủ tướng Bùi Thanh Sơn nói.
Nhờ sự nhiệt huyết của đội ngũ phóng viên, hình ảnh về một Việt Nam hòa bình, độc lập, tự chủ, ổn định và phát triển năng động đã được lan tỏa rộng rãi. Việc thông tin chính xác và kịp thời về các sự kiện, các chủ trương của Việt Nam không chỉ giúp củng cố niềm tin trong nước mà còn làm tăng sự hiểu biết và tôn trọng của cộng đồng quốc tế đối với đất nước.
Năm 2025 còn đánh dấu 80 năm ngành ngoại giao Việt Nam trưởng thành và phát triển, với nhiều hoạt động đối ngoại đa dạng, sôi động. “Tôi tin tưởng báo chí sẽ phát huy tốt hơn nữa “sức mạnh mềm” của dân tộc, lan tỏa mạnh mẽ hình ảnh đất nước, kết nối Việt Nam với thế giới, vun đắp tình hữu nghị với các dân tộc”- Phó Thủ tướng Bùi Thanh Sơn bày tỏ.
Ngoài ra, báo chí đối ngoại còn là cầu nối quan trọng giữa cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài với quê hương. Nguồn lực trí thức kiều bào được Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Lê Thị Thu Hằng nhấn mạnh là vô cùng quan trọng đối với sự phát triển của đất nước. Báo chí đối ngoại có thể giúp cộng đồng kiều bào cập nhật thông tin về tình hình phát triển trong nước, từ đó góp phần thúc đẩy sự đóng góp và hợp tác của kiều bào cho đất nước. Việc phát triển các chuyên trang, chuyên mục, tổ chức các sự kiện trực tuyến hay các diễn đàn về các lĩnh vực mà kiều bào quan tâm sẽ tạo cơ hội cho họ đóng góp ý tưởng, chia sẻ kinh nghiệm và kết nối với các tổ chức, doanh nghiệp trong nước.
Rõ ràng báo chí đối ngoại không chỉ là công cụ truyền thông mà còn là lực lượng tiên phong, cánh tay đắc lực trong công tác đối ngoại của Việt Nam, là cầu nối giữa đất nước và thế giới, kênh truyền tải hình ảnh Việt Nam đến bạn bè quốc tế, đồng thời là thành phần quan trọng trong công cuộc bảo vệ nền tảng tư tưởng, xây dựng khối đại đoàn kết dân tộc, và huy động nguồn lực từ cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài.
Trong thời đại truyền thông số, chuyển đổi số mạnh mẽ, báo chí đối ngoại còn đứng trước những cơ hội chưa từng có để mở rộng phạm vi tiếp cận, nâng cao hiệu quả truyền thông và tạo ra những ảnh hưởng tích cực trên bình diện quốc tế. Tuy nhiên, cũng đồng thời cần những đột phá về chất lượng nội dung, sự đa dạng về ngôn ngữ, tính sáng tạo trong hình thức thể hiện và năng lực chuyên môn của đội ngũ phóng viên, nhà báo.
Có thể nói, với vai trò là một trong những mắt xích quan trọng nhất của công tác đối ngoại, báo chí đối ngoại Việt Nam đang ở ngưỡng cửa của một cuộc chuyển mình mạnh mẽ. Sự đổi mới, sáng tạo, kết hợp với sức mạnh truyền thông hiện đại sẽ giúp tiếng nói Việt Nam ngày càng vang xa hơn, đưa đất nước ngày càng gần hơn với thế giới, góp phần vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong giai đoạn phát triển mới. Để có thể đạt được tiềm năng đầy đủ, báo chí đối ngoại cần tiếp tục đổi mới, sáng tạo và cải tiến phương thức hoạt động, nhằm mang lại hiệu quả cao hơn trong việc truyền tải thông tin chính xác và kịp thời, đồng thời xây dựng một hình ảnh Việt Nam tích cực và mạnh mẽ trong cộng đồng quốc tế.
