Khi phim kinh dị Việt lấy cảm hứng từ văn hóa dân gian
(PNTĐ) - Trong vài năm trở lại đây, dòng phim kinh dị Việt Nam đã có sự phát triển và ghi dấu ấn đáng kể. Không chỉ đạt doanh thu ấn tượng, một số bộ phim còn để lại dấu ấn sâu sắc trong lòng khán giả nhờ việc khai thác yếu tố dân gian độc đáo, ám ảnh nhưng cũng thấm đẫm màu sắc văn hóa truyền thống.
Cảm hứng dân gian trong phim kinh dị hiện đại
Từ những truyền thuyết dân gian, tập tục thờ cúng đến tín ngưỡng bản địa, nhiều đạo diễn Việt đã tìm thấy nguồn cảm hứng đặc biệt cho thể loại kinh dị. Ra mắt đầu năm 2025, "Đèn âm hồn" nhanh chóng gây sốt phòng vé và tạo ra nhiều tranh luận. Tuy nhiên, không thể phủ nhận đây là một trong những tác phẩm kinh dị Việt gây tiếng vang lớn trong thời gian gần đây.
Bộ phim lấy cảm hứng từ "Chuyện người con gái Nam Xương" của Nguyễn Dữ - một truyện truyền kỳ nổi tiếng trong kho tàng văn học cổ. Tuy nhiên, đạo diễn Hoàng Nam không chỉ đơn thuần chuyển thể, mà đã thổi vào đó màu sắc huyền bí, tăm tối với những chi tiết ma mị xoay quanh chiếc đèn cổ kỳ quái. Thương - nhân vật nữ chính - không chỉ là hiện thân của người phụ nữ chịu nhiều oan khuất trong xã hội phong kiến, mà còn là linh hồn u uất gắn với chiếc đèn chứa lời nguyền.
Yếu tố dân gian được thể hiện không chỉ ở cốt truyện mà còn qua thiết kế mỹ thuật, phục trang, bối cảnh làng quê Bắc Bộ, tập tục thờ cúng, tín ngưỡng dân gian của người Việt. Chính sự chân thực và gần gũi đó khiến người xem dễ đồng cảm và bị ám ảnh.
Bên cạnh yếu tố nội dung, truyền thông cho "Đèn âm hồn" cũng là điểm sáng được ghi nhận. Đạo diễn Hoàng Nam đã tận dụng tốt nền tảng YouTube và TikTok cá nhân để tạo hiệu ứng lan tỏa. Việc mời các KOLs mạng xã hội đóng vai chính giúp phim tiếp cận đúng đối tượng khán giả trẻ. Tranh cãi xung quanh chất lượng phim không khiến khán giả quay lưng, mà trái lại còn góp phần giữ độ nóng truyền thông cho phim.
Nếu "Đèn âm hồn" đại diện cho chất Bắc, thì "Út Lan: Oán linh giữ của" (ra rạp 20/6 tới) chính là biểu tượng của chất Nam trong dòng phim kinh dị lấy cảm hứng dân gian. Phim lấy cảm hứng từ truyền thuyết dân gian “ma giữ của” - một khái niệm phổ biến trong đời sống tâm linh của người miền Tây. Theo dân gian, “ma giữ của” là linh hồn người chết giữ kho báu mà họ từng chôn giấu lúc sống, thường là vàng, bạc, đá quý. Do chết bất đắc kỳ tử hoặc chưa kịp truyền lại bí mật, hồn họ trở thành oan linh canh giữ tài sản, không cho người khác xâm phạm. Một số dị bản còn nói rằng các chủ nhân nhờ thầy pháp “yểm bùa” để linh hồn không siêu thoát, tiếp tục trấn giữ kho báu. Ai xâm phạm sẽ bị “ma giữ của” ám hại bằng những tai nạn kỳ lạ, đau ốm hoặc gặp điềm gở.
Việc đưa chất liệu truyền thuyết dân gian vào điện ảnh không chỉ góp phần tạo chiều sâu cho kịch bản, mà còn gợi lên nỗi ám ảnh mang tính bản sắc Việt - nơi ranh giới giữa tâm linh và đời thực luôn mờ nhòe và hấp dẫn.
Các yếu tố dân gian trong phim được thể hiện qua lời ăn tiếng nói đậm chất miền Tây, không gian nhà xưa, âm nhạc đờn ca tài tử, những cảnh gọi hồn, cúng kiến quen thuộc trong đời sống người dân Nam Bộ.
Trước “Đèn âm hồn” và “Út Lan”, một số phim kinh dị Việt từng gây tiếng vang có thể kể đến như: "Bắc Kim Thang" (2019), “Lật mặt: Nhà có khách” (2019), “Thiên thần hộ mệnh” (2021), “Chuyện ma gần nhà” (2022)… Những bộ phim này cho thấy nỗ lực của điện ảnh Việt trong việc đào sâu kho tàng văn hóa dân gian, khai thác những nỗi sợ gắn với văn hóa bản địa và gần gũi với tâm thức người Việt.
Dòng phim kinh dị Việt đang “trỗi dậy”?
Dòng phim kinh dị Việt từng bị xem là "kén khách", bởi các tác phẩm trước đây thường lạm dụng jumpscare (hù dọa), thiếu chiều sâu về nội dung, hình ảnh rập khuôn và diễn xuất chưa thuyết phục. Tuy nhiên, từ sau thành công của "Bắc Kim Thang" (2019) với việc lồng ghép yếu tố truyền thống và phản ánh vấn đề xã hội, điện ảnh Việt đã mở ra một hướng đi khác cho thể loại kinh dị. Nhiều tác phẩm điện ảnh mang yếu tố kinh dị áp đảo phòng vé.
Mới đây, tác phẩm “Thám tử Kiên: Kỳ án không đầu” của đạo diễn Victor Vũ đã tạo nên cú đột phá ấn tượng tại phòng vé Việt Nam. Chỉ sau 5 ngày khởi chiếu chính thức, bộ phim đã cán mốc doanh thu 100 tỷ đồng, trở thành tác phẩm thứ ba của Victor Vũ đạt được thành tích này, sau “Mắt biếc” và “Người vợ cuối cùng”.
Với doanh thu tính tới thời điểm hiện tại hơn 246 tỷ đồng, “Thám tử Kiên” hiện nằm trong top 10 phim Việt có doanh thu cao nhất mọi thời đại. Sự thành công này không chỉ khẳng định sức hút của thể loại kinh dị - trinh thám - tâm linh mà còn cho thấy sự ủng hộ mạnh mẽ của khán giả đối với những tác phẩm chất lượng, giàu bản sắc văn hóa.
Thành công của những tác phẩm kinh dị gần đây cũng chứng tỏ, khán giả ngày nay không chỉ tìm kiếm sự sợ hãi đơn thuần, mà còn mong muốn được trải nghiệm những câu chuyện gần gũi, thấm đẫm chất liệu văn hóa Việt. Điều này tạo điều kiện cho các nhà làm phim quay về với kho tàng dân gian phong phú - nơi có vô số truyền thuyết, tích xưa, hiện tượng tâm linh được truyền miệng qua nhiều thế hệ.
Cả “Thám tử Kiên”, "Đèn âm hồn"… đều cho thấy tiềm năng to lớn của dòng phim kinh dị khi biết khai thác đúng mạch nguồn văn hóa dân tộc. Từ tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên, tục kiêng kỵ, truyền thuyết dân gian, cho đến bi kịch thân phận con người… tất cả đều là chất liệu quý để làm nên những câu chuyện vừa mang tính giải trí, vừa có chiều sâu nhân văn.
Tuy đã đạt được những bước tiến đáng kể, dòng phim kinh dị Việt vẫn còn không ít thách thức. Một số tác phẩm vẫn chưa thật sự thoát khỏi lối mòn, thiếu chiều sâu tâm lý nhân vật. Việc lạm dụng hình ảnh gây sốc, âm thanh đột ngột để tạo hiệu ứng có thể khiến người xem bị bội thực nếu không có sự tiết chế.
Ngoài ra, nhiều phim mới dù lấy cảm hứng từ dân gian nhưng chưa có sự nghiên cứu kỹ lưỡng về phong tục, ngôn ngữ, và bối cảnh lịch sử, dẫn đến cảm giác gượng ép, thiếu chân thực, gây tranh cãi.
Dẫu vẫn còn những hạn chế và chưa tạo được cú hích thực sự, nhưng dòng phim kinh dị Việt đang được đầu tư, chú ý và dần tìm thấy bản sắc riêng khi quay về với chất liệu dân gian - mạch nguồn văn hóa Việt. Sự thành công của “Thám tử Kiên”, "Đèn âm hồn", hay những tín hiệu khả quan của “Út Lan” cho thấy khán giả trong nước có nhu cầu thưởng thức những tác phẩm kinh dị mang đậm bản sắc, có chất lượng và chiều sâu. Với sự đầu tư chỉn chu và cách tiếp cận văn hóa sáng tạo, dòng phim này có thể sẽ còn tiếp tục phát triển mạnh mẽ, đột phá trong tương lai.
